Κριτήρια για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων στους παραδοσιακούς οικισμούς

Την ανάγκη μιας ουσιαστικής πρότασης για τη βιωσιμότητα και ανάδειξη του ιστορικού κέντρου του Ρεθύμνου αναδεικνύει ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ρεθύμνου. Την ίδια στιγμή, σε ανακοίνωση που εξέδωσε και κοινοποιεί στο ΤΕΕ/ΤΔΚ, τη διεύθυνση τεχνικών υπηρεσιών του δήμου, την υπηρεσία Δόμησης Δήμου Ρεθύμνου και την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αναφέρει τα κριτήρια για την εξέταση αιτημάτων τακτοποίησης αυθαιρέτων σε οικισμούς ή οικιστικά σύνολα που έχουν χαρακτηριστεί Παραδοσιακοί οικισμοί και Ιστορικά διατηρητέα μνημεία.
Την περασμένη Πέμπτη πραγματοποιήθηκε η συνεδρίαση του Δ.Σ. του συλλόγου, όπου έγινε ενημέρωση από τους εκπροσώπους του ΤΕΕ/ΤΔΚ στην επιτροπή του άρθρου 12 του Ν. 4178/2013 για τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα ιστορικά διατηρητέα μνημεία.
Ο σύλλογος αναφέρει: «Έχοντας υπόψη το αρ. πρωτ. ΥΠ.ΠΟ.Α/ΓΔΑΠΚ/ΔΒΜΑ/ΤΑΧΜΑΕ/221982/119819/8132/3546 έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, σύμφωνα με το οποίο η Παλιά Πόλη Ρεθύμνου, καθώς και οι οικισμοί Αργυρούπολη, Αρχοντική, Επισκοπή Μυλοποτάμου, Μαρουλάς και Χρωμοναστήρι ‘’....ελέγχονται μορφολογικά από την Επιτροπή Ελέγχου αυθαιρέτων κατασκευών, σύμφωνα με τα άρθρα 12 και 13 του Ν.4178/2013 και τον όρο για «μορφολογική ένταξη του αυθαιρέτου στο σύνολο του κτηρίου και του δομημένου περιβάλλοντός του.»’’ και μετά από εκτενή συζήτηση, επισημάνθηκαν:
Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτήρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία.
Η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος μας.
Η προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αποτελεί υποχρέωση της Ελληνικής πολιτείας, αφ’ ενός στα πλαίσια της επιταγής του άρθρου 24 (παράγραφος 6) του Συντάγματος και αφ’ ετέρου ως απόρροια διεθνών υποχρεώσεων της χώρας τις οποίες έχει κυρώσει νομοθετικά το Ελληνικό κράτος (όπως πχ η σύμβαση της Γρανάδας). Ιδιαίτερα για τις χρήσεις γης, η Διακήρυξη του Άμστερνταμ εισήγαγε την ολοκληρωμένη προστασία νέων χρήσεων στα παλαιά κτίρια, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης ζωής, υπό το πρίσμα των οποίων, η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνιστά αναπόσπαστο τμήμα του πολεοδομικού σχεδιασμού και της χωροταξίας και όλα αυτά προς όφελος της ζωής των κατοίκων.
Η σημερινή πραγματικότητα της υποβάθμισης της πόλης σε εκμεταλλεύσιμο προϊόν, της διαρκούς αναζήτησης νέων καταναλωτών οδήγησε στην απομάκρυνση των κατοίκων από το ιστορικό κέντρο. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι σημερινοί κάτοικοι είναι 4800, δηλαδή την τελευταία 10ετία εγκατέλειψαν 3000 κάτοικοι την παλιά πόλη.
Το ΤΕΕ, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, ο Σύλλογος Τοπογράφων, ο Σύλλογος Πολιτικών μηχανικών, ο Σύλλογος Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων, ενόψει των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε δελτίο τύπου της 9 Μαΐου 2014 συναποφάσισαν ότι: «Σήμερα η φυσιογνωμία του ιστορικού κέντρου του Ρεθύμνου έχει αλλοιωθεί. Απαιτούμε την άμεση απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών από τους κοινόχρηστους χώρους, τους δρόμους και τις πρασιές. Απαιτούμε την ανάκτηση του δημόσιου χώρου από την πόλη και τους πολίτες απέναντι στις καταλήψεις από αυτοκίνητα, τραπεζοκαθίσματα και ψυγεία, εξωτερικά φουγάρα, εξωτερικές μονάδες air condition, επιγραφές και διαφημιστικές πινακίδες καθώς και την κάθε είδους ρύπανση (σκουπίδια, οπτική ρύπανση, ηχορρύπανση, φωτορύπανση)».
Με βάση όλα τα παραπάνω, για την υπαγωγή στο Ν.4178/2013, αυθαίρετων κατασκευών θεωρούμε ότι:
Α. Περιπτώσεις αυθαιρέτων που δεν θα πρέπει να εξετάζονται από την επιτροπή και δεν μπορούν να τακτοποιηθούν:
1. Κατειλημμένος δημόσιος χώρος με οποιοδήποτε τρόπο γιατί καταπατώνται τα δικαιώματα των κατοίκων.
2. Καλυμμένος ιδιωτικός υπαίθριος χώρος αυλής ή πρασιάς, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτού με οποιοδήποτε υλικό (πχ νάιλον, τζάμια κτλ).
3. Κατασκευή ορόφου πέραν της επιτρεπόμενης δόμησης ή του επιτρεπόμενου ύψους.
4. Εμφανείς μηχανολογικές εγκαταστάσεις στις όψεις των κτηρίων (air condition, καπνοδόχοι).
5. Επενδύσεις στις όψεις των κτηρίων.
Β. Περιπτώσεις αυθαιρέτων που θα εξετάζονται από την επιτροπή και μπορούν να τακτοποιηθούν υπό προϋποθέσεις:
1. Αλλαγές χρήσης καταστημάτων – σύμφωνα με το άρθρο 8 και 23 του παρόντος νόμου, έχοντας υπ’ όψη τις παραπάνω επισημάνσεις.
2. Δημιουργία χώρου μέσα στον όγκο και εντός της κάλυψης του κτηρίου (πατάρια, σκάλες, λουτρά, σοφίτες και υπόγεια), χωρίς να επηρεάζεται αυτό μορφολογικά.
3. Αλλαγές κουφωμάτων και πόρτες καταστημάτων στις εξωτερικές όψεις των κτηρίων.
4. Απόληξη κλιμακοστασίου ή και μικρών χώρων στο δώμα. Σε κάθε περίπτωση εξετάζουμε συνολικά, σε σχέση με τα γειτονικά κτήρια. Τα δώματα πρέπει να είναι καθαρά, με τακτοποιημένες τις μηχανολογικές εγκαταστάσεις. Η θέαση της πόλης από ψηλά είναι απαράδεκτη.
5. Αντικατάσταση δώματος από κεραμίδια σε πλάκα ή αντίστροφα.
6. Επιγραφές, φωτισμός.
Στοιχεία που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της η επιτροπή, είναι:
1. Οι χρήσεις γης της Παλιάς Πόλης, όπως αυτές ισχύουν βάσει του ΠΔ 25/10/1984(ΦΕΚ30Δ/14-2-1985).
2. Η θέση του ακινήτου (κοντά σε μνημείο κ.λ.π)
3. Η μορφολογία των όμορων κτισμάτων.
Η επιτροπή, στις περιπτώσεις που θα εγκρίνει την τακτοποίηση ενός αυθαιρέτου στους παραδοσιακούς οικισμούς και οικιστικά σύνολα, θα πρέπει να προτείνει, εφ' όσον είναι απαραίτητο και εφικτό, βελτιωτικές εργασίες, προκειμένου να επιτυγχάνεται κατά το δυνατόν καλύτερα η μορφολογική ένταξη του αυθαιρέτου στο σύνολο του κτιρίου και του δομημένου περιβάλλοντός του.
Γνωρίζουμε ότι το τελευταίο διάστημα, υπάχθηκαν στον νόμο Ν. 4178/2013, χωρίς να έχουν εξεταστεί από την επιτροπή αρκετές περιπτώσεις καταστημάτων που έλαβαν την άδεια λειτουργίας. Θεωρούμε ότι, έστω και εκ των υστέρων, θα πρέπει να εξεταστούν από την επιτροπή μετά από αυτοψία και ότι όσες βελτιώσεις μπορούν να γίνουν, να επισημανθούν, λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη όλα τα παραπάνω.
Σημειώθηκε, ότι πέραν των δικαιολογητικών που θα προσκομίζονται στην επιτροπή για την εξέταση αυθαιρέτων, θα πρέπει να υποβάλονται οι ήδη υπάρχουσες εγκρίσεις υπηρεσιών και πλήρης αρχιτεκτονική και φωτογραφική αποτύπωση του κτιρίου εξωτερικά και εσωτερικά , καθώς και του δομημένου ή μη περιβάλλοντός του. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να προηγείται αυτοψία από τα μέλη της επιτροπής.
Τέλος, είναι επιτακτική η ανάγκη μιας ουσιαστικής πρότασης για την βιωσιμότητα και ανάδειξη του ιστορικού κέντρου του Ρεθύμνου. Αυτή προϋποθέτει την καταγραφή των κτηρίων, κατατάσσοντάς τα σε όλες τις ιστορικές περιόδους της πόλης, καθώς της θέσης, της οργάνωσης και των σχέσεων των κοινόχρηστων και των ιδιαίτερων μεμονωμένων ελεύθερων χώρων. Ο καθορισμός των κριτηρίων πρέπει να είναι η αρχιτεκτονική, η ιστορική, η χρηστική και η περιβαλλοντική θεώρηση. Ακολουθεί αξιολόγηση της σημασίας του κάθε κτιρίου, δηλ. αν είναι μνημείο, κτίριο συνοδείας, ανάρμοστο που θέλει παρεμβάσεις ή ακόμα και κατεδάφιση.
Για τους εσωτερικούς ακάλυπτους χώρους των οικοδομικών τετραγώνων θα πρέπει να γίνει καθορισμός πλέγματος των ενοποιημένων ακάλυπτων χώρων (ενεργά οικοδομικά τετράγωνα). Οι χώροι που προκύπτουν με βασικό στοιχείο το πράσινο, μαζί με την εξυγίανση και αποκατάσταση των όψεων των κτιρίων προς τους ακάλυπτους, θα έχουν το χαρακτήρα ενός δευτερεύοντος δικτύου ελεύθερων χώρων. Σαφές είναι ότι, εάν υπαχθούν στον νόμο, αυθαίρετα σε ακάλυπτους χώρους, η παραπάνω πρόταση θα υλοποιηθεί εξαιρετικά δύσκολα».